پاورپوینت کامل و جامع با عنوان فاز دیاگرام ها در پترولوژی یا سنگ شناسی در 97 اسلاید

سنگ شناسی یا پترولوژی

واژه Petrology به معنای سنگ شناسی در سال 1811 توسط پینکر تون ابداع و به کار برده شد. این نام از کلمات یونانی petra به معنی سنگ و logos به معنی بحث کردن مشتق گردیده است. سنگ عبارت از یک جسم طبیعی است که از یک کانی یا مجموعه ای از چند کانی تشکیل شده است و سنگ شناسی به معنای اعم قسمتی از علم زمین شناسی است که در آن راجع به طرز تشکیل ، منشا و همچنین توصیف و طبقه بندی و ترکیب سنگها صحبت می شود.

سنگ شناسی توصیفی قسمتی از سنگ شناسی است که در آن راجع به ترکیب ، مشخصات و طبقه بندی سنگها صحبت می شود. در سنگ شناسی توصیفی بسته به دقت مورد نظر از چشم غیر مسلح یا حداکثر با ذره بین دستی ، میکروسکوپ ، تجزیه شیمیایی ، دیفراکسیون اشعه ایکس و … استفاده به عمل می‌آید.

 

سه خانواده سنگ

زمین شناسان ، بر پایه مشاهدات انجام شده ، سنگهای زمین را از نظر منشا به سه گروه اصلی تقسیم کرده اند که عبارتند از :

• سنگهای آذرین
• سنگهای رسوبی
• سنگهای دگرگونی

سنگهای حد واسط

• سنگهای آذر آواری و توفها : این سنگها ، جزو سنگهایی هستند که از نظر ماده اولیه جز سنگهای آذرین و از نظر محل و طرز تشکیل جز سنگهای رسوبی هستند.
• میگماتیت‌ها : میگماتیت‌ها در زبان یونانی به معنی اختلاط است و عبارت از سنگی مرکب و ناهمگن که قسمتی از آن رنگ روشن و ظاهر گرانیتی داشته و قسمت دیگر از نوع گنیسی و از کانیهای تیره تشکیل شده است. این سنگ حد واسط سنگهای آذرین و دگرگونی است.
• گرانیت آناتکسی : این گرانیتها منشا رسوبی دارند و معمولا رسهای شیستی سرشار از کوارتز ، گریواک و آرکوز مولد این گرانیت می‌باشند. اگر این سنگهای رسوبی تحت تاثیر دگرگونی ناحیه‌ای شدید قرار گیرند ، بخشی از این سنگها ذوب شده و ماده حاصل از ذوب در فرآیندهای سنگ‌زایی مجدد یعنی تولید ماگمای پالین ژنتیک یا گرانیت‌هایی که از ذوب رسوبات به وجود می آیند ، شرکت می‌کند.
• در سنگهای رسوبی در اثر دیاژنز تغییراتی صورت می‌گیرد که در این صورت نه می‌توان این سنگها را سنگهای رسوبی اولیه دانست و نه می‌توان آنها را جزو سنگهای دگرگونی طبقه بندی کرد.

 

استفاده از نمودارهای فازی یک روش متداول برای ثبت اطلاعات مربوط به فازهای مواد و استفاده از آنهاست. یک نمودار تعادل فازی، نمایش گرافیکی داده‌هاست که اطلاعات مهمی را در مورد ترکیبات تکی یا چند جزئی بدست می‌دهد. دیاگرام‌های فازی (Phase Diagram) نقشه‌های راهنمایی هستند که به کمک آن‌ها تشکیل و پایداری فازهای مختلف بررسی می‌شوند. نمودارهای فازی در شرایط تعادلی بدست می ایند بنابراین نمودارهای فازی ارتباط فازها را در شرایط تعادل نشان می‌دهند. تحت شرایط تعادل با گذشت زمان تغییری در فازها رخ نمی‌دهد.

توجه شود که شرایط تعادل با گرم یا سرد کردن بسیار کند و آرام امکان‌پذیر است.

فاز همان حالت ماده می‌باشد که در ویژگی‌های فیزیکی با هم تفاوت دارند و با استفاده از تغییرات فیزیکی مانند چگالی و سطوح و زبری و انعکاس نور و الگوی پراش می‌توان فازها را از هم شناسایی کرد. مخلوط چند گاز یک فاز را تشکیل می‌دهد زیرا گازها به‌طور کامل در یکدیگر حل می‌شوند اما مایعات و جامدات به‌طور کامل در یکدیگر حل نمی‌شوند و مخلوط آن‌ها چند فاز تشکیل می‌دهد.

اطلاعات موجود در نمودار فازی

• دمای ذوب هر ترکیب خالص
• میزان کاهش دمای ذوب هنگام ترکیب دو یا چند ماده
• وجود و میزان حلالیت در محلول‌های جامد
• اثر دما بر روی میزان حلالیت
• دمای استحاله‌های پلی‌مورفیک
• وجود مایعات (مذاب‌هایی) که در یکدیگر حل نمی‌شوند (ناحیهٔ عدم امتزاج)

 

فهرست مطالب:

مطالعات تجربی تعادلات ناهمگن

نحوه کار و وجود بعضی از مشکلات

واکنش بین اجسام به حالت جامد

اقسام سیستم ها

سیستم های یک تشکیل دهنده

سیستم سیلیس

سیستم گوگرد

سیستم های دو تشکیل دهنده

قانون اهرم

سیستم آلبیت – سیلیس

حالات استثنایی

واکنش بین بلورها در درجات حرارت کم

سیستم های دارای تشکیل دهنده حد واسط

سیستم دو تشکیل دهنده با حدّ واسط و ذوب متناقض

عوامل عدم اختلاط

سیستم سیلیس – آلومین

سیستم سیلیس – لوسیت

سیستم فورستریت – سیلیس

سیستم فورستریت – فایالیتیا و نحوه تبلور بلورهای الیوین

محلول جامدی که در حالت جامد خود به فاز تفکیک می شود

سیستم دو تشکیل دهنده محلول جامدی که دارای نقطه مینیمم یا ماکزیمم باشد

سیستم آلبیت – ارتوز

پرتیت

سیستم دوتایی با تعادل دو محلول جامد

سیستم های سه تشکیل دهنده

سیستم سه تایی بدون محلول جامد

سیستم سه تایی بدون حالات حدّ واسط

سیستم سه تایی با محلول جامد

سیستم آلبیت  – آنورتیت – دیوپسید

تبلور مایعی که در قلمرو دیوپسید قرار دارد

تبلور مایعی که در قلمرو پلاژیوکلاز قرار دارد

سیستم سه تایی با حد واسطی که دارای محلول جامد است

سیستم سیلیس – آلبیت – ارتوز

سیستم آنورتیت – فورستریت – دیوپسید

سیستم سیلیس – نفلین – ووستیت

سیستم آنورتیت – لوسیت – سیلیس

سیستم آنورتیت – فورستریت – سیلیس

سیستم سیلیس – نفلین – کالیسلیت

سیستم های چهار تشکیل دهنده

و…