فتنه 16 ص

نام فایل : فتنه 16 ص

فرمت : .doc

تعداد صفحه/اسلاید : 17

حجم : 99 کیلوبایت

فتنه در ميان مفاهيم قرآني از اهميتي ويژه برخوردار است. در آيات قرآني از جمله فلسفه نهايي، رفع فتنه دانسته شده است. در نگاهي گذرا روشن خواهد شد كه مفسران در تفسير فتنه نظر واحدي ندارند. برخي آن را شرك دانسته، عده اي كفر تلقي كرده اند و مفسراني جزّ خفقان و فضايي ؟ ناك را مراد كرده اند. گوناگوني اين ديدگاهها از كجا سرچشمه گرفته است؟ در اين تحقيق برآنيم تا با بررسي معناي فتنه و كاربرد اصطلاحي آن مفهوم فتنه را آشكار كنيم.
فتنه در فرهنگهاي واژگاني، معاني مختلفي براي واژه فتنه آورده اند. خليل بن احمد فراهيدي نخستين نگارنده معجم لغات نوشته است. فَتن سوزاندن چيزي در آتش را گويند مثلاً الورق المحَدق چنانكه خداوند مي فرمايد: «يوم هم علي النار يُفتنونَ» (العين ج 8، 127)
ابن فارس ذيل اين ماده مي نويسد: الَفاء التاء و النون اصلي است واحد كه بر اختيار و آزمايش دلالت دارد. گفته مي شود: «فتنتَ الذّهبَ بالنار» هنگامي كه آن را بيازمايي و شي آزموده شده «مفتون» و «فتين» خوانده مي شود. (مقئيس الّغه ج 4، 472)
راغب اصفهاني واژه شناس و مفسر ارجمند مي نويسد:
فتن، داخل كردن طلا در آتش است تا خالصي وناخالصي آن آشكار گردد و در مورد به آتش افكندن انسان نيز به كاربرده مي شود. (مفردات، 623)
در اين ميان نگارنده «التحقيق» نظر ديگري دارد. او در تبيين اين واژه چنين مي نويسد:
آنچه موجب اختلال و اضطراب گردد فتنه ناميده مي شود كه داراي مصاديقي است. مانند اموال و اولاد، اختلاف در ديدگاهها، عذاب، كفر، جنون، آزمايش و هر آنچه موجب اضطراب و پريشاني گردد. (التحقيق في كلمات القران الكريم ج9، 24)
در منابع واژه شناسي قرآني نيز «فتنه» با توجه به كاربرد قرآني آن معنا شده است. كهن ترين اين منابع كتاب «الوجوه و النظائر» نگارش «هارون بن موسي» است. او معاني «فتنه» در قرآن را ده وجه دانسته است. اين وجوه عبارتند از: شرك، كفر، امتحان، عذاب در دنيا، به آتش سوزاندن، قتل، بازداشتن و مانع شدن گمراه ساختن، عذر آوردن وعبرت گرفتن.(الوجوه انظائر، 78)
«ابوالفضل ؟ بن ابراهيم» افزون بر ده وجهي كه هارون بر شمرده به پنج قسم ديگر نيز اشاره كرده است: فتنه به معناي شوروشر، گناه، ديوان شدن، لغزانيدن و خواسته ؟ (وجوه قرآن، 225)
از آنچه تاكنون بيان شدهچنين بر مي آيد كه واژه شناسان و ميدان داران علم لغت، معناي اصلي فتنه را «اختبار و آزمايش»، «گدازاندن در آتش» و «اضطراب و اختلال در نظم» دانسته اند. اين واژه در كاربرد قرآني – چنانكه اشاره شد – از گستره
ء
معنايي وسيعتري برخوردار است.
مفسران و قرآن پژوهان در آياتي كه به رويارويي مسلمانان با مشركان و كافران اشاره دارد از واژه «فتنه» تلقّي به كفر يا شرك كرده و آن را موجب نابودي وهلاكت انسان دانسته اند. به عنوان مثال بيشتر مفسران در ذيل آيه «و قاتلو هم حتّي لا تكدنَ فتن
هٌ …» با اين معنا اشاره كرده امد(جامع البيان ج 2، 265 التبيان ج 2، 147، مجمع البيان، ج 2، 700 قوطبي ج2، 345)
مفسران از دير باز با استناد به رواياتي از برخي صحابه و گروهي از تابعين فتنه را در اين آيه به شرك يا كفر تفسير نموده اند. از اين روي نبرد با مشركان و كافران تا نابودي آنان يا پذيرش دين اسلام و گردن نهادن به احكام آن حكم داده اند
اكنون با توجه به تفسيري كه اينگونه مفسران از «فتنه» ارائه نموده اند و با در نظر گرفتن آنچه در معناي اصطلاحي فتنه بيان گرديد بايد به تبيين اين مسأله پرداخت كه هدف نهايي و فلسفه نهايي جهاد چيست؟ آيا مراد خداوند از امر به جهاد، كشتن مشركان است تا زماني كه به سركشي و عصيان در برابر دستورات الهي پايان داده و اسلام بياورند و در صورت عدم پذيرش اسلام همگي از دم تيغ گذرانده شوند يا نه، وجود شرايط و زمينه هايي ديگر موجب تحقق چنين امري است؟
فلسفه نهايي جهاد چيست؟
مفسران در تفسير فتنه به شرك يا كفر و كشتن مشركان تا نابودي يا پذيرش اسلام غالباً به سه دليل استناد كرده اند.
دسته اي از مفسران با استناد به رواياتي از برخي صحابه و تابعين فتنه را به شرك تفسير كرده و عبارت «فِانْ انتَهَو» را به معناي پايان بخشيدن به شرك و اسلام آوردن مشركان دانسته اند.
پاره اي از مفسران با توجه به سياق ايات بر اين باورند كه اگر چه خداوند در آيات كشتار مشركان را به وجود شرايط و زمينه هايي محدود ساخته است، امّا اين آيات و شرايط ذكر شده در آنها با آياتي از سوره توبه نسخ گرديده است و خداوند در آيات ناسخ امر به كشتن مشركان داده تا زماني كه نماز به پا داشته و زكات بپردازند. (ابن كثير ج1، 524)
گاه مفسران در تفسيري اينگونه از آيه به روايتي از پيامبر اكرم استناد جسته اند كه فرموده است.
«و اُمرتُ اَنْ اُقاتلَ حتّي يقولوا لا اله الّا الله فاذا قالوها عصموا منّي دماءُهم و اموالُهم إلّا بحقّها و حسابُهم علي اللهِ»
مأمور شدم با آنان بجنگم تا اينكه بگويند لا اله الّا الله. پس اگر ايمان آوردند خونها و اموالشان نزد من محفوظ است مگر خون و مالي كه ريختنشان به حق باشد حسابشان با خدا ست.
تفاسيري چون جامع ابيان ج 2، 266 و تفسير القرآن العظيم ج 1، 526 به اين روايت استناد جسته اند امّا دلايل مذكور هر سه نا استوار و خدشه پذيرند.
الف: در ردّ دليل نخست همين كافي است كه پيوستگي و مضمون آيات و محتواي بسياري از آيات ديگر قرآن و همچنين واقعيتهاي عيني جامعه در تاريخ حيات اسلام با چنين تفسيري همخواني ندارد و مفسراني كه تفسير اينگونه از آيه ارائه نموده اند آيه را به گونه اي مستقل از آيات ديگر تفسير كرده اند.
…