: آغاز سلسله ی پهلوی و دوران رضا شاه)

در بخش اول به بررسی شرايط و چگونگی شكل گيری انقلاب مشروطه پرداختيم و تلاش كرديم تا دلايل ناكامی اين انقلاب را روشن كنيم . همچنين به عامل روحانيت و اسلام سياسی و نقش پيچيده و در عين حال غير قابل انكار اين عامل در تقابل و به شكست كشاندن هر گونه حركت تجددخواهانه را بررسی كرديم و ديديم كه روحانيت هر كجا منافعش ايجاب كرده به اين جنبش نزديك شده و آنجا كه دريافته است كه حركت اين جنبش با منافعش همخوانی ندارد، با تمام قدرت در مقابل آن ايستاده و در جهت تضعيف آن كوشيده است. از سوی ديگر اعمال قدرت روحانيت بر دستگاه سلطنت را بررسی كرديم و ديديم كه حاكميت شيعه بعنوان يك دستگاه حكومتی پنهان ، چگونه هم بر دربار و حكومت مستبد و هم بر افكار روشنگران مشروطه خواه نفوذ داشته است. اينكه هم حكومتيان و هم بسياری از مشروطه خواهان ، تنها راه ادامه ی حيات خويش را در مماشات با روحانيون و حاكمان شيعه يافتند، تراژدی بزرگ تاريخ ايران است كه شناخت و كاوش آن بسياری از عملكردها و نتايج اسف بار آنها را از جمله در انقلاب ٥٧ روشن تر می سازد. در بخش اول ديديم و در اين بخش نيز خواهيم ديد كه چگونه اين مماشات گران از هر گروه ، بجای تضمين بقای خويش، يكی پس از ديگری از بين رفتند و آنچه باقی ماند ، همانا روحانيت و دستگاه اسلام سياسی بود كه سرخوش و مست از باده ای كه روشنفكری و دستگاه حكومتی برايش تدارك ديده بودند ، توانست قدرت را تماما از آن خود كند و آن را از شكل پنهانی اش به صورت علنی و تحت عنوان “جمهوری اسلامی ايران“ در آورد.